Med nyvunnen UNESCO-status for å ta vare på folkemusikk og gangardans som verdsarv, er det grunn til å tru at Valle Radio meir enn ein kveld framover vil ha verdsarven som tema. I går kveld hadde den tidlegare gangardansaren Ørnulf Hasla ein fin samtale med spelemannen Annbjørg Lien, eg trur også kvinner kallast spelemenn.

Ho har nyleg teke doktorgrad på folkemusikken frå Setesdal. Då var det naturleg for Agder fylkeskommune å engasjere henne i eit forprosjekt for å finne ut korleis ein kan nytte den nye statusen til regionen på best mogleg vis. I programmet synte Ørnulf til at slik status har gitt arbeidsplassar andre stader.

Samtalen var ramma inne av ein av dei mest energiske slåttane, Filleveren og vart avslutta med slåtten Hildalen, også kjent som Knut Heddis Minne. Å kunne gjere lokale tradisjonar nasjonale og internasjonale kan ikkje skje utan at både lokalt næringsliv og lokale organisasjonar er viktige medspelarar.

Men det kan sjå ut som om det ikkje er noko i vegen med det lokale engasjementet på dette området, då Setesdal Folkehøgskule i vår lyste ut gangarkurs, vart det fullteikna, og til og med hadde folk på venteliste. Og snart er det tid for nye kulturpatruljar og andre gode tiltak for å syne lokal kulturarv til nye målgrupper.

Her har Geir Dåsvatn teke eit bilde av Kulturpatrulja i 2015 med Sigrid Kjetilsdotter Jore og June Salte Thorsen i sving:

Kveldens sending i Valle Radio var ved det eg vil kalle eit radarpar. Ørnulf Hasla i studio og Siri Johannessen bak spakane er eit radarpar til glede for lokalradiolyttarar over heile Setesdal. I kveld møtte Ørnulf først Else Margit Tveit, fagansvarleg skule i Valle kommune. Ho hadde visst ikkje fått med seg at ho skulle i radioen, så ho var på spitekurs på Husfliden, men la frå seg strikkepinnane og sprang opp trappa til studio medan Ørnulf prata for å halde sendinga gåande og Siri fann musikk som kunne nyttast.

For ein musikk, Else Margit spelte saxofon i korps som ung og der var Siri på plass med Astor Piazolla sin Libertango. Det er bare å sjå på artikkelen om programmet på Setesdalswiki, der ser du musikken , Siri rakk å legge ut det også mellom alle gjeremåla.

Som fagansvarleg skole arbeider Else Margit Tveit med meir overordna saker om skole og barnehage. Ho var rektor på Hylestad skule, men då den vart slått saman med Valle skule, fekk ho jobb på kommunehuset. I år er det 129 elevar, skulen er fulldelt og om nokre år kjem det endå fleire elevar, for kulla i barnehagen er store, og det håpa ho dei kom til å bli. Samanslåinga av dei to skulane har gått greitt, både elevar og lærarar har fått noko større miljø å vere i.

Overskrifta speglar at det er godt å vere to når ein skal få til eit program. Det synte seg også seinare i sendinga, men det vil eg kome tilbake til i morgon. Vel blåst!

Kveldens sending i Valle Radio kunne kanskje fangast inn i overskriften eg sette på kveldens blogg. Siri Johannessen hadde utfordra meg til å halde andakt og eg var inspirert av gjesten ho hadde sist veke, forteljaren Ivar Nygaard, så i staden for å halde ein tradisjonell andakt, fortalde eg om presten John K. Rystad, foreldrene stamma frå Rysstad. Han kom frå Wisconsin og bytta miljø då han kom til Texas der han vart verande heile livet. Han hadde sikkert nok av møter også i si lange tenestetid.

Sangtimen Olavs sangtime let oss få høyre Edgar Paulsen og fleire andre som nok også har delteke på mange møter.

Så kom vi til Jan Haugeland, Jan Kran, som han vert kalla. Han er kranførar og svært medviten når det gjeld miljø. På taket har han solfangar som varmer opp vatn son han nyttar ved vannboren varme i huset sitt på Haugeland. Han fortalde også at han måtte ha Armiflex for å hindre at kjøtmeisen åt opp isolasjonen på ledningane.

På hytta hadde han vindmølle, den var ikkje så stor, så den drap ikkje ørner som på Smøla. Men den skaffa han straum som han lagra i eit batteri.

Miljøengasjementet synte han også gjennom å ha ein veteranbil, ein Landrover, men han hadde også elbil. Veteranbilen meinte han kunne vere eit eksempel på at bruk og kast ikkje var noko for han, om eg skjøna det rett. Det var betre og meir miljøvennleg å kjøpe haldbare ting som kunne reparerast. Sjølv hadde han laga seg ein verkstad der han kunne halde på med ulikt reparasjonsarbeid. Han likte nok sveisearbeid betre enn trearbeid etter det eg fekk med meg.

Arne Inge Vålandsmyr frå Hisøy var neste mann ut. Han skal ha disippelskole i Bykle onsdag og torsdag i neste veke. Dei går gjennom Kolossarbrevet, Normisjon hadde satsing på slike skolar i 2020 etter det han sa. Mellom ti ulike temarekker valde Bykle dette temaet. Kvar møtekveld har dei først ein bibeltime og så ei matøkt før siste time. Møtene tek til klokka 19. etter timen kan ein få PowerPoint-manuset han brukar på mail.

Til slutt kom Birger Trydal frå Bykle viltnemnd og minna om at når store hjortedyr no trekkjer ned i dalen og kjem ut på vegen på grunn av mykje snø på fjellet, er det stor fare for påkjørsel, så folk måtte vere aktsame, skilta med fare for elg er ikkje sett opp utan grunn. Og når det gjeld reinsdyr som kanskje har det ekstra vanskeleg, bør ein ikkje stresse dei under den vanskelege tida dei har no. Det er utvida båndtvang både i Bykle og Valle. Er ulukka ute, ringer ein politet på 28000, sa han, så vil dei varsle viltnemnda.

Postludium i kveld var ved Niklos K. Besteland og han hadde funne fram nokre godbitar frå Dietrich Buxtehude sine mange komposisjonar.

29. september1878 heldt pastorJohn K. Rystad si første preike i kyrkja i Norse iTexas. Det hadde vore ei lang reise før han kom dit. Han var fødd i Rock River i Wisconsin 6. mars 1848, så han var 30 år gammal blitt. Foreldrene hans kom til det lova landet tre år før han vart fødd, så han var ikkje med då dei to eldre søskena reiste saman med foreldrene over havet og opp Mississippi med hjuldampar for å etablere seg i Rock River.

Då John var 10 år gammal døydde faren Knut Halvorson Rystad. Mora sat att med små barn. Eldste broren var død i krigen, den yngste var for ung til å hjelpe på garden då presten Nils Brandt, som hadde vore konfirmasjonspresten hans meinte at den dyktige ungdommen burde få meir skulegang. Sjølv om mora hadde trengt arbeidskrafta hans, let ho han få bli med til  Luther College etter å ha arbeidd på nabogardar og tent litt pengar sommaren 1865.

Saman med presten Nils Brandt som skulle bli lærar på Luther College reiste han så for første gong med tog, først til Madison, hovudstaden i Wisconsin, deretter over Mississippi og så vidare med tog igjen til Decorah i Iowa. Eg tenkjer han gjorde store augo då han kom fram, dagen etter vart hovudbygningen der vigsla med 5000 menneske til stades.

Så fylgde mange år med teologisk utdanning om vinteren og arbeid som lærar om sommaren. I 1877 vart han ordinert av synodepresident H. A. Preus. Deretter venta han på å få vite kor kyrkjesamfunnet ville plassere han som prest. Då dei fekk vite at han skulle til Texas, lo alle studentane, dei tenkte at å reise til Texas betydde å slåss mot meksikanarar og døy av gulfeber. John hadde slett ikkje lyst til det, på den tida meinte folk at gulfeber var så smittsomt at det til og med smitta med posten.

Like fullt, hadde han fått ei teneste, så var det bare å dra. Og snart var han i fullt arbeid i det som skulle bli hans livs kall. Preiketeksten den første gudstenesta i Norse var frå 2. Kor. 5, 18-21, her sitert på bokmål:

Men alt er av Gud, han som ved Kristus forsonte oss med seg selv og ga oss forsoningens tjeneste. 19 For det var Gud som i Kristus forsonte verden med seg selv, slik at han ikke tilregner dem deres misgjerninger, og han betrodde budskapet om forsoningen til oss. 20 Så er vi da utsendinger for Kristus, og det er Gud selv som formaner gjennom oss. Vi ber dere på Kristi vegne: La dere forsone med Gud! 21 Han som ikke visste av synd, har han gjort til synd for oss, for at vi i ham skulle få Guds rettferdighet.

Leonhard Jansen tok bilde av Bibelen til pastor Rystad:

I kveld ble vi sittende og prate med Helge. Han har et slektsforskningsprogram og har lagt inn noen tusen navn der, så både Reidun og jeg kan spore slektninger bakover i tiden og se om det er noen relasjoner.

Når det gjelder oss, er det visst ikke lett å finne noen sammenfallende etter det jeg skjønner, og det var heller ikke i fokus denne gangen. Men jeg var på Senioruniversitetet og hørte på Torbjørn Greipsland som fortalte om Søren Jaabæk, han som ble kalt Neibekk, fordi han var så lite villig til å bruke statens finanser. Han bodde på gården like over heia for oss, kunne det være noen forbindelse?

Joda, det var visst en forbindelse, men det var til hans kone etter det jeg kunne skjønne. Han ble jo gift med en enke, og hennes første mann hadde visstnok noen etterkommere som ble gift på denne siden av heia og dermed ble i familie. Det var visst verre med hans etterkommere.

Når det gjelder slektsforskning, faller jeg imidlertid fort av lasset. Reidun sier ja, og nikker, hun har slikt i hodet. Jeg må ha det på papir og slå opp i bøker mange ganger før det sitter.

I dag fullførte jeg en artikkel på Setesdalswiki om John K. Rystad. Hans foreldre var fra Rysstad, selv ble.  han en kjent prest i Texas. For å kunne lenke til artikkelen om ham på Setesdalswiki måtte jeg finne noen slektninger, så det ble noen runder med Hylestadboka før det hele løste seg. Om du brukar Lenker hit i venstremargen på artikkelen om han og så neste artikkel, kan du sjå slekt bakover.

Eg har ikkje lese så mange biografiar opp gjennom åra. Men etter som eg har blitt eldre, har biografiar blitt meir interessant lesning for meg. Nokre av dei har eg skrive om her på bloggen, til dømes biografien om den norskamerikanske legemisjonæren i Kina, Caspar Skinsnes.

Med biografiar meiner eg bøker om folk. Små artiklar på Wikipedia om folk har eg jo lese og sjølv skrive i årevis, både der og på Setesdalswiki. Men heile bøker om livet til folk har eg ikkje hatt tålmod til å lese.

Onsdag var eg på Senioruniversitetet og møtte Torbjørn Greipsland. Han hadde med ei bok til meg, eg skreiv det så vidt i bloggen på torsdag. Boka Coya Come Home er på over 300 sider og når eg ikkje har skrive noko særleg på Setesdalswiki i det siste, er det fordi eg har dukka ned i biografien om Coya Knutson, kvinna som kunne blitt visepresident i USA på 1950-talet, men som vart kalla heim av mannen som skreiv under på eit brev politiske motstandarar forfatta med same tittel som boka. På 1950-talet meinte veljarane at kvinner skulle halde seg til kjøkken og heim, så ho vart ikkje attvald.

Det er ei fascinerande bok og ei livshistorie ein knapt kan forstå i våre dagar, i alle fall i Europa der kvinner har sterk politisk nærvær. At ho heitte Gjesdal som jente og at far hennar kom frå Gjesdal og mannen Andy stamma frå Bygland, gjer jo boka ikkje mindre interessant.

På dei politiske møta i fylket der ho høyrde til, ho vart gift til Oklee, underheldt ho ikkje bare med politiske talar, ho spelte både piano og gitar og song gjerne Den glade vandrer for det store norsk publikumet. Som ung tok ho utdanning innan musikk og var musikklærar før ho vart politikar.

Her er eit bilde av henne ved pianoet:

Overskrifta i kveld har vore eit slagord som har site godt i minnet. Vi har høyrt om korleis postbud stod på for å levere posten i gamle dagar og trassa både storm og anna uver for å få fram posten.

I våre dagar er det jo ikkje så mange som skriv brev, men aviser og blad kjem jo framleis med posten. Difor var det skuffande at Setesdølen ikkje kom i går. Det skjer ein og annan gong at avisa uteblir, men då kjem ho dagen etter.

Men heller ikkje i dag var det noko Bygdeblad for Setesdal i postkassen her på Eskeland, så då tok eg ein telefon til bladstova for å få den ettersendt. Eg tvila på om det kunne kome noko torsdagsavis denne gongen, og fekk lovnad på å få den ettersendt sjølv om ho ikkje kjem før på måndag. Posten leverer jo ikkje lenger på laurdagar. Det får no våge seg, for eg treng jo avisa for å skrive inn overskriftene på Setesdalswiki.

Så tok eg meg ein tur innom avisa si nettside. Der vart eg noko overraska, for ikkje ein einaste artikkel var open til å kunne lesast utan abonnement. Mest alle avisene har litt godt lesestoff som ikkje krev abonnement, og eg vart overraska over at alt stoffet i Setesdølen var gøymt bak betalingsmur. Eg ville tru at avisa hadde tent på å gi publikum ikkje bare bilete, men også ein liten artikkel eller to gratis. Eg veit vel at avisa har fleire abonnentar enn det er husstander i Setesdal. Likevel trur eg at ein annan politikk på nettsida kunne gitt ein abonnent eller to til av lesarar som ikkje fekk nok med litt og ville ha meir.

Heldigvis kom brevet frå Niklos K. Besteland fram. Komande tysdag skal han ha eit program med musikk av Dietrich Buxtehude i Valle Radio.

Her er framsida på avisa som posten ikkje fekk fram til meg denne veka:

I går var Søren Jaabæk tema på Senioruniversitetet i Mandal. Det var Torbjørn Greipsland som skulle halde foredraget og han hadde med seg ei bok til meg, Coya come home. Han har skrive artikkelen Coya kom hjem på Setesdalswiki og ville gjerne gje boka til meg.

Senioruniversitetet i Mandal held til i Buen kulturhus. Til vanleg parkerer eg på nordsida, stikk innom og hentar reserverte bøker på biblioteket og reiser att. Der kan ein parkere inntil ein time utan å betale. Men denne gongen måtte eg finne parkeringsplassen på sørsida, registrere meg i parkeringa og så labbe rundt Mandal Hotel og fram til Buen.

Inne i foajeen var det mange som skulle på same foredraget, men eg fekk min bilett til 150 kroner og fann ein plass langt oppe i amfiet.

Det var eit interessant foredrag der vi mellom anna fekk høyre at han var frå Holmesland og gifta seg til Jåbekk, som jo er nabogard til Eskeland, der eg bur. Han stifta bondevennforeningar og bladet han ga ut, Folketidende, hadde over 3000 abonnentar.  Han var ordførar i Halse og Harkmark i fleire periodar og sat på Stortinget frå 1845 til 1890. -Det er verdensrekord, sa Torbjørn Greipsland, som meinte at Erna Solberg kanskje kunne matche rekorden, ho har vore på Stortinget i 30 år og har ikkje fylt 60, sa han.

Etter foredraget var det høve til spørsmål og kommentarar før avhaldsmannen Greipsland fekk ei flaske vin som synleg takk for foredraget. -Vi pleier ofte å gi ei bok om Mandal, men du har truleg alle, sa møteleiaren.

Etter ein prat i foajeen i Buen valde vi å halde fram på Tiedemand Cafe på andre sida av elva saman med Ådne Fardal Klev. Historikaren som skriv bygdebøker for både Evje og Bygland og Torbjørn Greipsland hadde ikkje bare Søren Jaabæk å snakke om, men også mykje anna. Det vart ein triveleg time i godt selskap.

Kveldens sending i Valle Radio var både variert og mangfoldig. Her er programmet:

Kveldens sending i Valle Radio hadde sterkt fokus på det å fortelje. Alt frå Siri sitt flotte kåseri i Kvarterte via andakten av Halvard Hasseløy, der han la inn ei vakker forteljing frå ei oppleving han hadde hatt i hjelpearbeidet sitt til den profesjonelle forteljaren Ivar Nygaard.

Han gav oss ein smakebit av Sild, salighet og zulu, forteljinga han hadde i Sæbyggjen sundag kveld, men også glimt av andre forteljingar han hadde i repertoaret sitt. Vi fekk høyre litt om forteljarprofesjonen, Ivar Nygaard sitt første oppdrag var til Det Norske Misjonsselskap sitt 175-årsjubileum, så fleire av forteljingane hans hadde misjon som ramme. Til hausten skulle han lansere ei ny forteljing basert på historia om kvinner som arbeidde som sykesøstre for Røde Kors på to ulike frontar under krigen, etter det eg skjøna. Mor hans var ei av dei. Da ho kom heim, vart ho dømt til eitt års fengsel.

Niklos K. Besteland hadde eit program med musikk frå Italia og Spania. Dette var andre programmet i ein serie og her spelte han verk av Claudio Monteverdi, Giovanni Gabrieli, Tomás Luis de Victoria og Fransisco Correa de Arauxo. Dette var musikk eg ikkje hadde høyrt før, vakker musikk både for kor og orgel.

Nytt hundretal

Artikkelen Tysdagssending i Valle Radio 20200211 vart artikkel nr. 91 600. Det var ein artikkel som Siri Johannessen la inn no i kveld i samband med sendinga. Vi brukte 20 dagar på desse 100, det vil seie 5 kvar dag. Eg har sagt at om vi klarar det, er det fin produksjon, så eg er vel nøgd. Dei siste dagane har eg ikkje skrive så mykje, naturleg nok. Men heldigvis er eg ikkje aleine. Kan hende klarar vi hundre nye i løpet av februar.